متــاخلاق (مدیران تحول آفرین خلاق) | یادگیری بهتر، زندگی شادتر، موفقیت بیشتر
- سبد خریدتان خالی است.
درس سیزدهم: نقشه ذهنی
نقشه ذهنی
ابتدا آنچه که قرار است امروز با هم یاد بگیریم را مرور می کنیم.
به بالای سرتان نگاهی بیندازید. قشنگ سقف را تماشا کنید، چه چیزی مشاهده می‌کنید؟ یکی از چیزهایی که در سقف خودنمایی می‌کند، لامپ‌ها و چراغ‌ها هستند. اگر در شب به سقف نگاه کنید چه می‌بینید؟ دیدن چراغ‌ها و لامپ‌ها یک بحث است، دیدن روشنایی و نور آن‌ها بحث دیگر. وقتی به نور توجه می‌کنیم به خروجی که از لامپ بیرون می‌آید متمرکز شده‌ایم. وقتی شما مسئله‌ای را یادداشت می‌کنید در واقع به لامپ اشاره می‌کنید اما موقعی که نقشه‌ذهنی خودتان را بر روی کاغذ می‌آورید نگاه شما از لامپ به روشنایی آن تغییر می‌کند.
در واقع چیزی که مهم است این می‌باشد که شما به فرایند توجه کنید.
شاید کمی گیج شده باشید و بپرسید نقشه ذهنی دیگر چیست؟
[restrict paid=true]
به شکل زیر با دقت نگاه کنید.
چه چیزی می‌بینید؟
در اینجا ۱۲ نقطه جدا از هم و بدون هیچ ارتباطی با هم وجود دارد؛ اما به خاطر سازماندهی که در ذهنمان انجام دادیم این نقاط را به صورت گروه در نظر گرفته‌ایم. ما آن‌ها را در سه گروه چهارتایی قرار داده‌ایم. در واقع با قرار دادن نقطه‌ها در یک گروه به آن‌ها هویت جدیدی داده‌ایم.
این دقیقاً اتفاقی است که شما با روی کاغذ آوردن نقشه ذهنی‌تان به مسائل می‌دهید، هم می‌توانید آن‌ها را جدا در نظر بگیرید و هم می‌توانید آن را سازماندهی کنید.
هدف از آموزش اصول مغز نگاری (نقشه ذهن) این است که از این اصول برای رسیدن به قضاوت بهتر استفاده کنید؛ زیرا قضاوت خوب در صورتی امکان پذیر است که درک درستی از مطلب داشته باشید و درک خوب هم در صورتی فراهم می‌آید که از قواعد خوبی پیروی کنید و قواعد خوب هم ناشی از تجربه سالم است و این یکی هم مادر همه علوم و هنرهاست. لئوناردو داوینچی
تکنیک نقشه‌های ذهنی (Mind Maps)
تکنیک نقشه‌های ذهنی که توسط تونی بوزان ابداع شده در واقع یک روش یادداشت‌برداری اثربخش است که برای ایده سازی بسیار مفید می‌باشد.
برای تهیه یک نقشه ذهنی، ابتدا موضوع یا مشکل مورد نظر را در وسط صفحه‌ای نوشته و سپس موضوعاتی که در رابطه با موضوع اصلی به ذهن می‌رسد را در اطراف آن به صورت ترکیبی از اشکال، سمبل‌ها و کلیدواژه‌ها قرار می‌دهیم و به‌وسیله خطوطی، نوع ارتباط هر یک را مشخص و ترسیم می‌کنیم. سپس هر یک از آن‌ها، خود به عنوان مرکز نقشه جدید تعیین گردیده و این عمل نیز تکرار می‌شود. .
وقتی یک نقشه ذهنی ترسیم می‌شود، بندرت احتیاج است تا دوباره به آن مراجعه شود. در واقع یک نقشه ذهنی بیشتر نقش سازماندهی اطلاعات را بر عهده دارد؛ به عبارت دیگر ارتباطات زیادی که در نقشه به وجود می‌آید باعث خلاقیت و تولید ایده‌های جدید می‌شود.
در این تکنیک سمبل‌ها، تصاویر، اشکال، رنگ‌ها و خطوط جای کلمات را می‌گیرند. در حقیقت تأکید بیشتر بر تفکر دیداری است تا تفکر کلامی به همین خاطر ایده‌ها را خیلی سریع می‌توان منتقل و ثبت نمود.
شایان ذکر است یک نقشه ذهنی خوب، نقشه‌ای است که در آن جملات کمتری درج شده باشد.
نقشه ذهنی یا مغز نگاری به تنها چیزهایی که احتیاج دارد داشتن یک موضوع، چند مداد رنگی و یک برگ بزرگ کاغذ است.
قواعد تکنیک نقشه ذهنی
این تکنیک با در نظر گرفتن یک نماد و یا یک تصویر در وسط صفحه آغاز می‌شود. وقتی از وسط کاغذ شروع می‌کنید شعاع عمل ۳۶۰ درجه‌ای دارید. به خاطر سپردن تصاویر و نمادها به مراتب ساده‌تر از کلمات هستند و توانایی شما را در داشتن خلاقیت در مورد موضوع مورد نظرتان افزایش می‌دهد.
- کلمات مهم و کلیدی در مورد موضوع مورد نظرتان را بنویسید. این کلمات، اطلاعات و نکاتی مهم برای یادآوری و تداعی خلاق هستند.
- کلمات مهم و کلیدی را با خطوطی به هم وصل کنید. این خطوط از مرکز شکل رسم می‌شوند. با وصل کردن کلمات به یکدیگر نشان می‌دهیم که هر کلمه با کلمه بعدی چه ارتباطی دارد.
- کلمات کلیدی را با حروف درشت بنویسید. به خواندن آن‌ها کمک می‌کند.
- در هر سطر تنها یک کلمه کلیدی بنویسید. با این کار در شرایطی قرار می‌گیرید که تعداد تداعی‌های خلاق برای هر کلمه کلیدی را پیدا کنید.
برای تداعی و تأکید بیشتر از رنگ‌ها، تصاویر، ابعاد و حروف اختصاری استفاده کنید. مثلاً می‌توانید مهم‌ترین کلمات را با ماژیک زردرنگ و کلمات کم اهمیت را با ماژیک آبی‌رنگ مشخص سازید. این اقدام به شما کمک می‌کند تا مطالب را بهتر در ذهن خود حفظ کنید.
به عنوان مثال دغدغه شما ساختن یک خانه درختی است و قصد دارید با استفاده از این تکنیک، این مسئله را حل کنید. شکل زیر یک نقشه ذهنی را برای ساختن این خانه درختی به شما نشان می‌دهد.
نقشه ذهنی مسئله نقشه ذهنی را می‌توانیم در شکل زیر با هم مرور کنیم. (این مثال را جلیل صمد آقایی در کتاب تکنیک‌های خلاقیت فردی و گروهی ذکر کرده است.)
حال این سؤال مطرح می‌شود که نقشه ذهنی چه موقع تمام می‌شود؟
در واقع باید گفت به لحاظ نظری یک نقشه ذهنی تمامی ندارد. نقشه ذهنی شما زمانی تمام است که اطلاعات جمع‌آوری شده، هدف‌های شما را برآورده سازد.
با آنکه نقشه ذهنی ابزار مهمی برای برنامه‌ریزی کاربردی، تدارک برای ارائه مطلب، مدیریت جلسه، تهیه آزمون و تحلیل برنامه‌هاست، بهتر این است که چند نقشه ذهنی اول را روی موضوعات ساده‌تر تهیه کنید.
دو تا از موضوعات زیر را انتخاب کنید. حدود ۲۰ دقیقه برای تهیه هر نقشه ذهنی وقت صرف کنید.
برای اولین تعطیلی بعدی خود نقشه ذهنی بکشید. کارتان را با نمایش تصویری در ارتباط با یک روز تعطیل شروع کنید. (خورشید، درخت و …) حالا کلمات و علائمی را بنویسید که نشان دهند این روز تعطیل را چگونه می‌خواهید بگذرانید. توجه داشته باشید که کلمات کلیدی و خطوط تصویری باید از نماد مرکزی نشات بگیرند.
مرخصی رؤیایی خود را با نقشه ذهنی ترسیم کنید.
به کمک این نقشه تعطیلات رؤیایی خود را بر روی کاغذ بیاورید. برنامه را با قرار دادن یک نماد در وسط صفحه شروع کنید (اقیانوس، امواج، برف روی کوه، برج میلاد) و بعد کلمات مهم در ارتباط با این تعطیلات را روی خطوط منشعب از نماد بنویسید.
یا از طریق دیگر راه های ارتباطی تمرینات خودتان را ارسال کنید.
ایمیل: site@metakhalagh.com
آی دی تلگرام: @creativity_Metakhalagh
نکته حاشیه‌ای
نقشه‌کشی ذهنی ابزار بسیار قدرتمندی است که می‌توانید از آن برای حفظ مطالب و تصاویر در ذهنتان استفاده کنید. به موضوعی که می‌خواهید آن را در خاطر خود نگه دارید فکر کنید. نقشه ذهنی جامعی از موضوع خود تهیه کنید. نکات مهم مورد علاقه‌تان را به روشنی نشان دهید. پس از تهیه نقشه ذهنی اولیه، آن را به کناری بگذارید و مجدداً نقشه دیگری بکشید. نقشه جدید را با نقشه قبلی مقایسه کنید. آن‌قدر به این تمرین ادامه دهید تا بتوانید نقشه‌ای مانند نقشه اولیه خود تهیه کنید. در حالی که در رختخواب دراز کشیده‌اید، نقشه اصلی را در ذهنتان تصویر کنید. تصویرسازی را تمرین کنید به حدی که تصویر ذهنی با نقشه اولیه شما هم‌خوانی پیدا کند. حالا با توجه به این نقشه در امتحان یا در برنامه‌ای که دارید شرکت کنید.