تردمیل خوشبختی

فرض کن روزی تلفن زنگ می‌زند. صدایی پر هیجان به تو می‌گوید برنده جایزه‌ی بزرگ ۱۰ میلیارد تومانی در یک قرعه کشی شده‌ای! چه احساسی خواهی داشت؟ و این احساس چه قدر دوام خواهد آورد؟ سناریو دیگر؛ تلفن زنگ می‌زند و متوجه می‌شوی بهترین دوستت از دنیا رفته. دوباره چه احساسی خواهی داشت؟ و برای چه مدت؟ چگونه می‌توانیم احساسات‌مان را پیش بینی کنیم؟ آیا در مورد خودمان تخصص داریم؟ آیا برنده شدن در قرعه کشی ما را سال‌ها به شادترین انسان زنده تبدیل می‌کند؟

دن گیلبرت، روانشناس دانشگاه هاروارد، نظرش منفی است. او در مورد برندگان بخت آزمایی پژوهشی انجام داد و متوجه شد اثر شادی آن‌ها بعد از چند ماه فروکش می‌کند. بنابراین، فرد چند وقت پس از دریافت چکی با مبلغ کلان مانند گذشته راضی یا ناراضی خواهد بود. او این موضوع را «پیش بینی احساسی» می‌نامد؛ ناتوانی ما در پیش‌بینی صحیح احساسات خودمان.

ویلای رویایی

یکی از دوستانم – از مدیران بانکی که درآمد بالایش باعث شده بود پول در جیبش بند نشود – تصمیم گرفت برای خودش خانه‌ای در خارج از شهر بسازد. رویایش با ویلایی ده اتاقه، استخر شنا و چشم‌اندازی رشک انگیز از رودخانه‌ها و کوه‌ها به واقعیت تبدیل شد. در چند هفته‌ اول با خوشحالی لبخند می‌زد. اما خیلی زود این شادی از بین رفت و او بعد از شش ماه از همیشه ناراحت‌تر بود. چه اتفاقی رخ داد؟ همان‌طور که می‌دانیم، اثر شادی بعد از چند ماه ناپدید می‌شود. دیگر ویلا رویای او نبود. «از سر کار به خانه می‌آمدم، در را باز می‌کردم… هیچی. نسبت به ویلا مثل آپارتمان تک اتاقه‌ دوران دانشجویی‌ام بی‌تفاوت بودم.» بدتر اینکه طفلک روزی دوبار باید از این مسیر یک ساعته بگذرد. شاید قابل تحمل به نظر برسد، اما مطالعات نشان می‌دهد تردد با ماشین، نارضایتی و استرس زیادی ایجاد می‌کند و مردم به ندرت به آن عادت می‌کنند. به عبارت دیگر، هر کسی که علاقه مادرزادی به تردد نداشته باشد، هر روز عذاب می‌کشد، آن هم روزی دوبار. به هر حال نکته اخلاقی این داستان اثر منفی‌ای بود که این ویلای رویایی بر خوشحالی دوست من گذاشت.

دیگران هم موفق‌تر نیستند، افرادی که در شغل‌شان تغییر یا پیشرفتی می‌کنند از نظر میزان خوشحالی بعد از سه ماه دوباره به همان حالت اولیه برمی‌گردند. علم این اثر را «تردمیل خوشبختی» می‌نامد؛ ما سخت تلاش می‌کنیم، پیشرفت می‌کنیم و می‌توانیم چیزهای بیشتر و بهتری را بخریم ولی این موارد در حال حاضر ما را خوشحال‌تر نمی‌کنند.

پس اتفاقات منفی چگونه بر ما اثر می‌گذارند؟ مثلاً آسیب دیدگی از ناحیه نخاع یا از دست دادن یک دوست؟ در اینجا ما مدت و شدت احساسات آینده‌مان را بیش از حد تخمین می‌زنیم. برای مثال زمانی که یک رابطه عشقی به پایان می‌رسد، احساس می‌شود زندگی دیگر به روال عادی باز نمی‌گردد. زوج پریشان کاملاً متقاعد شده‌اند هرگز شادی را تجربه نخواهند کرد، اما بعد از چند ماه قرار ملاقات‌های جدید را از سر می‌گیرند.

خوب نبود اگر می‌دانستیم ماشین، شغل یا رابطه عشقی جدید دقیقاً چقدر خوشحال‌مان می‌کنند؟ خب، بخشی از آن عملی است. این توصیه‌ها را که از نظر علمی نیز تایید شده‌اند به کار ببر تا تصمیمات بهتر و هوشمندانه‌تری بگیری.

از چیزهای منفی که نمی‌توانی به آن‌ها عادت کنی اجتناب کن، مثل تردد بین خانه و محل کار، سر و صدا یا استرس مزمن.

از چیزهای مادی مثل ماشین، خانه، برنده شدن در لاتاری، پاداش‌ها و جوایز، انتظار شادی کوتاه مدت داشته باش.

تا حد ممکن وقت آزاد و مستقل برای خودت در نظر بگیر، چون آثار مثبت طولانی مدت معمولاً از آن‌چه پیوسته انجامش می‌دهی نشئت می‌گیرند.

علایقت را دنبال کن، حتی اگر مجبور باشی بخشی از درآمدت را صرف‌شان کنی.

روی دوستی‌ها سرمایه‌گذاری کن.

برای اکثر مردم، داشتن موقعیت اجتماعی حرفه‌ای شادی طولانی مدتی به ارمغان می‌آورد، به شرطی که در همان زمان به دنبال تغییر تراز اطرفیان خود نباشند. به عبارت دیگر، اگر به پست مدیرعاملی ارتقا پیدا کنی و فقط با سایر مدیران و هم‌رتبه‌هایت صمیمی شوی، اثر ناشی از شادی مدیر شدنت به زودی از بین می‌رود.

برگرفته از “هنر شفاف اندیشیدن” اثر “رولف دوبلی” مترجمان “عادل فردوسی‌پور، بهزاد توکلی و علی شهروز

مطالعه بیشتر